Historia Fabryki w Ostrówku

Prawdopodobnie w 1882 roku (chociaż niektóre źródła podają, że 1884 bądź 1886) Lejzor Ludwik Loewenstein (1848-1919), być może pochodzący z rodziny warszawskich przemysłowców, kupił grunt zwany „Ostrowy” i pobudował odlewnię żeliwa i fabrykę łóżek metalowych zwaną „Fabryka Mebli Metalowych i Odlewnia Żeliwa Morfeusz”. Jego teść, Judel Perlis, był właścicielem tartaku 
i fabryki w pobliskich Baczkach, dzisiaj Łochów. Najstarszym budynkiem na terenie fabryki jest odlewnia zbudowana w 1889 r., a jej oryginalna konstrukcja jest rzadkością, nie tylko wśród innych budynków Ostrówka, ale i województwa mazowieckiego.

Fabryka szybko rozbudowała się i poszerzyła produkcję o maszyny rolnicze. W 1926 roku Loewensteinowie, na linii kolejowej Warszawa – Małkinia, na własny koszt wybudowali, a następnie utrzymywali stację w Ostrówku.  W niedługim czasie powołano również Ochotniczą Ostrówkowską Fabryczną Straż Ogniową. Od 1929 roku przedsiębiorstwo nazywa się „Fabryka Odlewów Żelaznych i Narzędzi Rolniczych oraz Warsztaty Mechaniczne Ostrówek – Spółka Akcyjna”. Dobra koniunktura na maszyny rolnicze umożliwiła rozszerzenie produkcji o śrutownice zbożowe, wialnie zbożowe, siewniki 15-to rzędowe, sieczkarnie do buraków i ziemniaków. W okresie kryzysu gospodarczego w latach 1929–1934 ograniczono produkcję i zredukowano zatrudnienie. Od 1938 roku powrócono do normalnej produkcji. Wstrzymano produkcję 6 września 1939, a 10 września zakład zajęli żołnierze niemieccy. Przedwojenni właściciele opuścili fabrykę. Okupant uruchomił zakład, poszerzając produkcję o wyroby na potrzeby wojska. Po inwazji na Związek Sowiecki Niemcy podzielili teren fabryki drutem kolczastym i urządzili obóz dla jeńców sowieckich, była to filia Stalagu 333 z Ostrowi Mazowieckiej. Po drugiej stronie szosy wybudowano jeszcze większy podobny obóz. W obu obozach zmarło z głodu i chorób od 10 000 do 12 000 jeńców. W fabryce pracowało ponad 300 robotników. W lipcu 1944 produkcję wstrzymano z powodu nadejścia frontu. Część maszyn Niemcy zdołali wywieźć do Niemiec.

W połowie października 1944 roku udało się wznowić produkcję przez uruchomienie małej odlewni. Dostarczano małe żeliwne części do maszyn rolniczych i piasty do wozów. Odbudowę i remont budynków zakończono w 1948 roku i w tym samym czasie rozpoczęto produkcję maszyn budowlanych. 

W latach 60–tych poszerzono produkcję, między innymi o wózki transportowe, walce wibracyjne, koparki drenarskie, żurawie samochodowe. Natomiast w latach siedemdziesiątych ruszyła produkcja sztandarowego produktu, koparki – ładowarki K – 161 na podwoziu URSUSA, tzw. koparki Ostrówek, a potem kolejne jej modele. Była ona znana w całej Polsce i poza jej granicami. W 1971 roku doszło do połączenia Fabryki Urządzeń Technicznych w Ostrówku Węgrowskim oraz Fabryki Maszyn Budowlanych „Proma” w Łochowie (dawniej Baczki). Powstał jedna firma o nazwie Zakład Urządzeń Technicznych „Bumar – Proma” w Ostrówku Węgrowskim. W 1982 roku, po rozwiązaniu kombinatu Waryński, nazwa przedsiębiorstwa została po raz kolejny zmieniona na „Fabryka Maszyn Budowlanych „Bumar – Proma” w Ostrówku Węgrowskim.Na przełomie lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych fabryka Bumar upadła, na jej terenie pojawił się syndyk dzielący działki, z czasem także nowi właściciele i wiele przelotnych biznesów. Udało się co prawda uchronić przed zburzeniem zabytkowe budynki, jednak wiele maszyn i elementów wyposażenia (choćby suwnic zawieszonych pod stropem) trafiło na złom.

W 2022 roku część zabudowań kupili Ukraińcy z Charkowa, których fabryka została zbombardowana przez Rosjan. Z narażeniem życia ewakuowali swój zakład, przewieźli do Ostrówka maszyny, które nie zostały zniszczone. W ekstremalnie krótkim czasie wznowili produkcję urządzeń (szaf) elektronicznych dla międzynarodowego przemysłu naftowego